لیزر در دندانپزشکی به چه دردی می خورد؟!

کلمه LASER که مخفف کلمه ی Light Amplification Stimulated Emission of Radiation به معنی تقویت نور توسط نشر تحریک شده پرتو میباشد. از لیزر در دندانپزشکی استفاده های فراوانی میشود.

تاریخچه لیزر

در سال 1916 آلبرت انیشتین ادعا کرد نوری باشکوه که حاصل جذب و گسیل مجدد پرتو میباشد را مشاهده کرده که مانند طلوع در سپیده دم است.گرچه انیشتین هرگز یک لیزر تولید نکرد ولی مفهوم نشر تحریکی را پایه گذاری نمود که اساس علمی ساخت نور لیزر شد. اولین لیزر که لیزر یاقوت نامیده می شد در سال 1960 ابداع شد و پس از آن به سرعت لیزرهای دیگر پا به عرصه وجود گذاشتند. تحقیقات لیزر در دندانپزشکی از سال 1960 توسط استرن و همکارانش شروع شد. اولین کاربرد لیزر در دندانپزشکی توسط تئودور میمن در سالهای 1960 بود. او لیزری ساخت که از جنس هلیوم و نئون بود. در سال 1961 لیزر

 Yttrium- Aluminum- Garnet neodymium یا Nd:YAG پا به عرصه وجود نهاد. در سال 1962 لیزر آرگون و در سال 1964 لیزر CO2 ساخته شد.

انواع لیزر

1. لیزر آرگون
2. لیزر CO2
3. لیزر دایود
4. لیزر Nd:YAG
5. لیزر اربیوم

لیزرها را می توان به شیوه های گوناگونی  تقسیم بندی نمود، مثلا بر اساس طول موج، موارد استفاده (بافت نرم-بافت سخت) و یا براساس ماده موجود در دستگاه لیزر میتوان آنها را دسته بندی نمود.

 کاربردهای لیزر در دندانپزشکی

 تشخیص پوسیدگی و جرم

یکی از روش های نوین در تشخیص زودرس پوسیدگی و جرم دندانی استفاده از لیزر فلورسانس است. در این تکنیک نور لیزر به بافت بیولوژیک تابانده شده و در صورت حضور اثر فعالیت متابولیک باکتریایی، این لیزر با القای اثرات فلورسانس، بازتابی به دستگاه برمی گرداند. دستگاه با تبدیل شدت این نور برگشتی به یک مقیاس عددی می تواند به تشخیص ضایعه پوسیدگی یا جرم کمک کند.

از نمونه های تجاری این تکنولوژی می توان به دستگاه دیاگنودنت و سیستم فیدبک دستگاه لیزر Er:YAG Kavo KEY 3 اشاره کرد. در این دو دستگاه از یک لیزر قرمز رنگ دیود nm655 با شدت کمتر از  mW1 استفاده می شود. این نور از طریق یک فیبر مرکزی به دندان تابش یافته و نور فلورسنت برگشتی از طریق فیبرهای دیگری که به شکل محیطی اطراف فیبر مرکزی قرار گرفته اند؛ به دستگاه بر می گردد. در این مرحله سیگنال برگشتی آنالیز شده و به یک عدد از 0 تا 99 تبدیل می گردد.

نمایشگر دستگاه علاوه بر این که به صورت لحظه ای مقادیر را نشان می دهد؛ نشان دهنده ی بالاترین عدد ثبت شده در کل روند معاینه می باشد. بروز پاسخ فلورسنت را به واسطه ی حضور محصولات باکتریایی همچون porphyrin ها و دیگر عوامل نور دوست در ضایعات پوسیدگی و جرم زیر لثه ای می دانند.

در این روش از تابش لیزر دیود 655 نانومتر استفاده می شود حسن استفاده از این روش آن است که با حساسیت تکنیکی بسیار بالای دستگاه امکان مخفی ماندن پوسیدگی از دید دندانپزشک بسیار دور از ذهن است. البته احتمال تشخیص کاذب پوسیدگی در ناحیه شیارهای سالم هم وجود دارد.

درمان حساسیت دندانی

ازدیاد حساسیت عاجی یکی از علل شایع مراجعه بیماران به دندانپزشک است. برای درمان این مشکل روش های متفاوتی همچون استفاده از خمیر دندان های حاوی مواد ضد حساسیت، ژل های فلوراید و ادهزیوهای عاجی وجود دارد. استفاده از‌ انواع مختلف لیزر نیز برای درمان این عارضه کاربرد دارند. به طور مثال تابش لیزر دیود 810 نانومتر به سطح دندان  با توان 1 وات و به شکل عمود و غیر تماسی به مدت 30 تا 60 ثانیه می تواند  در یک بار استفاده به میزان قابل توجهی حساسیت عاجی را به شکل فوری کاهش دهد. همچنین مطالعات تکرار این روند را با فاصله  2 هفته ای جهت بهبود قابل ملاحظه نتایج پیشنهاد داده اند.

کاربرد لیزر ER-Yag هم در دزهای پایین (Sub Ablative doses) یکی از روشهای  مطرح در درمان این مشکل است که اثرات مثبت و دوام طولانی مدت آن ثابت شده است، البته استفاده از این لیزرها هم نتوانسته است درد ناشی از حساسیت عاجی را در تمام بیماران کاملا برطرف کند.

 سفید کردن دندان ها

‌ یکی از کاربردهای شایع لیزر در دندانپزشکی، برای بلیچینگ (سفید کردن دندان ها) در مطب است. البته لیزر در درمان بلیچینگ تنها برای فعال کردن ژل بلیچینگ به کار می رود و هیچ لیزری به شکل مستقل خواص بلیچ ندارد. لیزر می تواند در یک مدت زمان کوتاه تر، دما را بالا برده و سرعت فعال شدن ژل را افزایش دهد. در این روش معمولا جهت افزایش جذب انرژی لیزر از محصولات بلیچینگ حاوی پیگمان استفاده میشود.

استفاده از لیزر در بلیچینگ سرعت کار را بهبود می بخشد اما تجربه بیشتر دندانپزشکان نشان می دهد روش بلیچینگ در خانه بهترین و پایدارترین نتایج را به همراه داشته است.

معایب و محدودیت های استفاده از لیزر در دندانپزشکی:

1. در صورتیکه دقت کافی در استفاده از لیزر صورت نگیرد، لیزر باعث آسیب جدی به چشم می شود. این آسیب می تواند ناشی از جذب انرژی توسط قرنیه و یا شبکیه چشم باشد. به همین دلیل باید حتما چشمان بیمار را با عینک محافظ پوشاند.
2. مورد دیگری که باید در نظر داشت این است که هر دندانپزشکی که از لیزر استفاده می کند باید از ریسک های احتمالی آن کاملا آگاه باشد و برای استفاده از دستگاه مورد نظر کاملا تعلیم دیده باشد و دوره های مخصوص لیزر تراپی را گذرانده باشد.
3. یکی دیگر از معایب کاربرد لیزر، گران بودن آن است. برای بهره جستن از مزایای لیزر باید چندین برابر خدمات معمول دندانپزشکی هزینه کنید. اما اگر جزو کسانی هستید که به دلیل ترس از دندانپزشکی و ابزار معمول آن، جرات قدم گذاشتن در مطب های دندانپزشکی را ندارید، می توانید با بهره جستن از لیزر، تجربه ای متفاوت از دندانپزشکی داشته باشید.

منبع:https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3700144/